Leonardo je najslavniji intelektualac renesansnog perioda zahvaljujući mnoštvu njegovih interesovanja: od vojne arhitekture, preko anatomije, geometrije, astronomije, građevinarstva, hidraulike, fizike do opšte tehnike.
Iako su ga za njegova života patroni angažovali za najrazličitije poslove - od planiranja utvrđenja, zamkova i kanala, do kreiranja balskih odora - on je do današnjeg dana ostao poznat kao jedan od najvažnijih slikara .
Da Vinči je celoga života crtao, pravio je skice i nacrte, mastilom ili olovkom. Sačuvano je 4 000 njegovih crteža, često malih dimenzija. Leonardo je pisao u zbijenim linijama, napisanim kao odraz u ogledalu, s desna na levo. Uz njih su crteži biljaka i šeme zupčanika i točkova. Čitave stranice posvečene su oružju, kopljima, buzdovanima, mačevima egzotičnog oblika. Tu su zatim, skice za pravljenje utvrđenja i šeme artiljerijskog oružja, crteži letećih mašina, tenkova, opreme za ronjenje i drugih fantastičnih stvari, vekovima pre nego što su napravljene.
Čak je dizajnirao i robota, koji je mogao sedeti, mahati rukama i pomerati glavom dok bi otvarao i zatvarao anatomski vernu vilicu. " Mogu da pravim topove, malo oružje, korisno i veoma lepih oblika, različito od onog koje se koristi." pisao je umetnik.
Da Vinči je crtao i različite životinje: pse, mačke, medvede, konje, pa čak i zmaja. Bez znanja detalja o anatomiji osim onih koje je mogao da vidi golim okom, nacrtao je "Drvo žila" na kome je prikazao položaj srca, pluća i glavnih arterija u ljudskom telu.
Izumi
Samo jednostavno nabrajanje njegovih neumjetnickih interesa granici s neshvatljivim : anatomija, botanika, kartografija, geologija, matematika, aeronautika, optika, mehanika, astronomija, hidraulika, čovjekov let, akustika, niskogradnja, tehnika proizvodnje oružja, planiranje gradova...
Leonardov učinak je sažetak toga izvanrednog perioda ljudske povijesti koji je poznat kao talijanska renesansa, perioda velikih kulturnih prednosti i velikih projekata. Leonardova djela su odraz covjeka i žene toga doba, onoga što su osjecali i cinili, strojeva koje su gradili kako bi zauzvrat mogli graditi crkve, palace, zamkove; strojeve za vodenje rata, za rad, za proizvodnju i trgovinu svih onih roba cija dostupnost je bila od vrlo velike važnosti za vladare i njihove dvorove. No kako bilo, još važnije, Leonardovi izumi su svjedoci tko i što je on bio - covjek koji je bio oblikovan najomiljenijim i najstimulativnijim gradom toga doba, Firencom, i tko je bio potican na osnovu svog vlastitog uzorka istraživanja i skiciranja ideja i planova i koncentriran na vise razlicitih sektora, rangiranih od hidraulike do mehanike, do letenja, do anatomije i do optike... Trebamo samo pogledati neke od najinteresantnijih ideja od svih sadržanih u više od 6,000 Leonardovih zapisa kako bismo shvatili velicinu njegovih misli.
Jedan od najznačajnijih izuma je i padobran.
Leonardo pronalazač : napravio je planove za leteću mašinu, heliktoper, padobran, merdevine koje se mogu produžiti, menjač sa tri brzine, mašinu za urezivanje zavrtnja, francuski ključ koji se podešava, disaljku za ronjenje, hidrauličnu dizalicu, prvu rotacionu binu na svetu, horizontalno vodenično kolo, nameštaj na rasklapanje.... i još mnoga druga čudesa....
Leonardo vojni inženjer : napravio je planove za oružja koje će se razviti tek nakon 400 godina, uključujući i oklopni tenk, mitraljez, minobacač, dirigovani projektil i podmornicu. Leonardo naučnik : mogu mu se pripisati zasluge u sledećim disciplinama: anatomija, botanika geologija i fizika.
Nijedna ulica ne nosi njezino ime. Nijedna oznaka ne označava mesto gdje je živjela. Iako je njen tajanstveni osmijeh očarao milijune, Lisa Gherardini, rođena 15. juna 1479, je gotovo nevidljiva u svom rodnom gradu. Nakon stoljeća zanemarivanja, Florenca slavi 535. rođendan svoje najpoznatije kćeri festivalom ovog mjeseca. Ali tko je stvarna žena koju svatko prepoznaje a nitko ne zna?
Mona (Madame) Lisa Gherardini potiče od drevnog plemena toskanskih vitezova (najbogatijih i najratobornijih feudalaca) koji su gospodarili širokim predelima Chianti-a prije nego što su se nastanili unutar zidina Firenci.
U vrijeme Lisinog rođenja, slava Gherardinijevih je izblijedjela. Njezin prvi dom bio pretvoren u prodavnicu vune u zapuštenoj ulici u radničkoj četvrti. Lisina obitelj se na kraju preselila u iznajmljene sobe van Via Ghibellina, gdje su joj baka i deda živeli na samo nekoliko koraka od Ser Piero da Vinci-ja, oca poznatog umetnika.
U dobi od petnaest godina, Lisa je bila udana za udovca, trgovca svilom gotovo dvostruko starijim od nje. Ambiciozan i pohlepan, Francesco del Gioconda (1465-1538) trgovao je u Firenci, tražeći dobit gde god je mogao naći. Samo jedna osoba je omekšala njegovu ćud : žena koja je postala maćeha njegovom sinu i rodila mu šestoro djece.
Lisa je živila sa suprugom i obitelji u ovoj kući, u velikoj mjeri obnovljenoj, na Via della Stufa.
Mona Lisa je život provela u najburnijm poglavlju u povijesti Firence, desetogodišnjem ratu, pobunama, invazijama, opsadama - i nastanku najvećih umjetnika koje je svijet ikada vidio. Među svim tim umjetničkim zvijezdama, nitko nije nadmašio Leonarda da Vinci-ja (1452-1519), koji je počeo Lisin portret oko 1503 godine.
Zašto je univerzalni genij renesanse odbio više prestižnih radova i odabrao baš 24-godišnju Fiorentinčanku kao svoj model? Nakon udubljivanja u dalju Lisinu prošlost, majstor "Sapere vedere" ugledao je nešto posebno u njoj, možda njen nesalomljiv duh Gherardinijevih koji je izasjavao. Leonardo je zadržao Lisin portret s njim do kraja svog života, kao inspiraciju za sve što je naučio o slikarstvu - i o ljudskosti.
[You must be registered and logged in to see this image.] Kada se Leonardo vratio u Firencu 1500 godine, živio je u samostanu na Santissima Annunziata, gdje je njegov otac Ser Piero vodio pravne poslove za braću i Lisinog supruga Francesca del Gioconda koji je isporučivao materijal za oltare
Nakon što sud je pozvao Leonarda u Milano, 1506 godine na dovršetak dugo sporne provizije, Lisina obitelj je uhvaćena u vrtlog osobnih kriza i političkih problema. Njezino šesto dijete, dječak po imenu Gioconda, preživio je samo mjesec dana. Njena mlađa sestra, odvedena u samostan zbog nedostatka miraza, biva optužena da je počinila "prostote" sa mladićima tijekom noćnih sastanaka. Njezina kći Camilla, koji je takođe otišla u samostan u dobi od dvanaest godina, umire sa devetnaest godina.
Lisin svirep muž se dva puta suočio s optužbama zelenašenja i koji je bio kratko u zatvoru kao Medicijev simpatizer, na kraju raste na visokim političkim lestvicama nakon što nekad moćna dinastija povraća svoju moć. Prije smrti u dobi od 73, Francesco dogovara da njegova žena živi sa njegovim sinom Pierom.
Umjesto toga, Lisa se nastanila u Sant'Orsola, samostan gdje joj je najmlađa kći Marietta zamonašila. Odbijajući upute svog supruga, Lisa je izabrala da nakon njezine smrti u dobi od 63 godine, 1542 godine počiva među redovnicama umesto u obiteljskoj grobnici. Forenzički detektivi pokušavaju identificirati njezine ostatke među nekoliko kostura nedavno iskopanih iz samostanskih ruševina.
Francuski kralj Franjo I., Leonardov konačni zaštitnik, zadržava Lisin portret u raskošnom kraljevskom apartmanu u palti Fontainebleau. Louis XIV preselio ju je u Versailles, a Napoleon je, ošamućen od strane "Madame Lise", zadržao portret u svojoj sobi kod Tuilleries. Nakon dva stoljeća izložena u Louvreu, Mona Lisa nastavlja inspirirati pjesme, drame, pjesme i beskrajne kopije i karikature. Zašto?
del Giocondova kripta u privatnoj kapelici u Santissima Annunziata
Leonardovo remek-djelo učinilo je više od revolucionarnog slikarstva kod proboja u perspektivi, proporciji i optici. Kroz njegov prepoznatljiv potez ( osenčavanje i odsjaj lakim potezom četkom), Leonardo udahnjuje život portretu Lise Gherardini. U njezinim očima, a posebno u njenom osmijehu, možemo vidjeti i osjetiti dušu stvarne žene. I što više učimo o njoj - kao ponosnoj Firenčanki, kćerki, supruzi, majci i muzi - ona postaje sve više i više fascinatna.
Slikar je gospodar svih stvari koje čoveku mogu pasti na pamet i zbog toga, ako želi da vidi lepote koje će ga očarati, on ima moć da ih stvori; ako mu se prohte da vidi stvari koje ulivaju strah, ili šaljive i smešne, ili koje stvarno izazivaju sažaljenje, on vlada njima i može da ih stvori. A ako hoće da stvori puste predele, hladovita i sveža mesta za vreme vrućine – on ih naslika, a isto tako; i tople predele za vreme zime. Ako želi doline – isto; ako želi da sa visokih planinskih vrhova otkrije široko polje, ili ako mu se prohte da posle njih vidi horizont mora – on to može; a isto tako ako želi da iz niskih dolina vidi visoka brda, ili sa visokih brda niske doline i peskovite obale. I zaista, ono što postoji u svetu kao suština, stvatnost ili mašta prvo prolazi njegov duh, a zatim kroz ruke, a one su toliko izvrsne da istovremeno jednom jedinom pogledu pružaju skladnu harmoniju kakvu daju stvari.
Traktat o slikarstvu – Leonardo da Vinči
Gost
Gost
Naslov: Re: Leonardo da Vinči Sub 27 Avg - 10:56
Dve verzije Leonardove slike „Bogorodica među stenama“
Prvu verziju slike „Bogorodica među stenama“ italijanski renesansni majstor Leonardo da Vinči naslikao je otprilike 1483. godine. Ta verzija danas se nalazi u muzeju Luvr u Parizu. Druga verzija slike nastala je otprilike 1506. godine i danas se nalazi u Nacionalnoj galeriji u Londonu. Naglašavanje prostora u kojima se slike nalaze nije slučaajno jer se često na taj način i one same oslovljavaju.
Osim vremenske razlike između nastanka dve slike primetne su i mnoge druge, isprva oku posmatrača ne toliko uočljive. Kompozicija je na obe slike ista. Figure okupljene pod stenama čine skoro piramidalnu konstrukciju i za početak trebalo bi predstaviti one koji je sačinjavaju. Ženska prilika u plavom plaštu, blagog pogleda i spuštene brade je devica Marija. Svojom desnom rukom ona je obgrlila bebu Jovana Krstitelja dok svoju levu ruku drži iznad glave druge bebe – Isusa Hrista. Poslednja figura, ali ne i po značaju za značenje i kompoziciju slike, jeste figura anđela sa Bogorodičine leve strane koji jednom svojom rukom pridržava bebu Hrista.
Razlike, naizgled neprimetne, po nekima imaju skriveno značenje u koje nije moguće lako prodreti posle viševekovnih taloga prašine koja je prekrila značenje simbola. Na starijoj slici koja se nalazi u Luvru nijedna od figura nema oreol. Na mlađoj verziji slike Bogorodica, Hrist i Jovan Krstitelj imaju oreole, s tim da je uz oreol Jovanu Kstitelju dodat i krst koji on drži između ruku. Najveća izmena prisutna u prikazu anđela. Na starijoj verziji on kažiprstom pokazuje na Jovana Krstitelja, pogleda koji kao da je uperen u nekoga van slike. Na mlađoj verziji, onoj gde Jovan Krstitelj ima krst između ruku, anđeo više ne pokazuje prstom na bebu Jovana ali je sada njegov pogled, umesto na nekoga/nešto van slike, dvosmisleno uperen u njega.
Leonardove verzije iste teme koja je opisana u nekim apokrifnim jevanđeljima čine se kao dve fotografije načinjene jedna za drugom u razmaku od nekoliko sekundi. Ipak, za tih nekoliko sekundi prava drama u pogledima i pokretima odigrana između dva učesnika – anđela i bebe Jovana. Druga dva aktera scene – Bogorodica i Hrist – kao da su van tog prostora i potpunonesvesni promene pokreta druga dva učesnika.
Nećemo znati da li su promene – koje su, kao što je poznato, izvršili pod majstorovim nadleštvom njegovi učenici – namerne ili slučajne. Ipak, u umetnosti se retko šta dešava slučajno, naročito ne pri tako važnim porudžbinama kao što su bile ove, ali se onda postavlja pitanje značenjskog smisla tih promena i u kakvoj su one, narativnoj ili pak religijskoj, vezi sa samom temom. Zašto anđeo više ne pokazuje rukom na Jovana onda kada je njemu dodat krst (druga verzija slike) i da li bi to uopšte trebalo da ima neko dublje značenje?
Na ovom primeru vidimo da umetnost radi umetnosti treba da bude podržana svojim načelima ali da je iluzorno očekivati da bude samodovoljna. Umetničko delo – ova Leonardova posmatrana su kao jedno – ne može samostalno biti održano kroz vekove. Slika nije puki nanos boja koje tvore formu, apstraktnu ili figurativnu. Ono zahvaljujući tim istim formama obrazuje narativni sled ili pak predočava jedan trenutak kao rezultat prošlosti (nečega što ne vidimo na slici) ili budućnosti (nečega što je tim istim formama nagovešteno).
Umetnička dela, naročito ona nastajala u prošlosti, bila su u bliskoj vezi i često neodvojivom diskursu sa drugim tendencijama doba koje su se manifestovala kroz religijske, društvene i institucionalne promene. Stoga, razlike na ovoj slici mogu ili ne moraju biti njima diktirane, ali ne treba im prevideti mogućnost uticaja i značaj ograničenja umetnika koje su sobom podrazumevale. Sa druge strane, to je moglo umetnika samo dodatno podstaći. Umetnost ima nešto od misterijskih kultova – skriva se, a želi da bude otkrivena. Umetnik mora da prati akademski ili crkveni kanon, sa slobodom da ga u određenom radijusu modifikuje ili proširuje ali, istovremeno, on akcenat premešta sa tematskih na formalne inovacije. Razvijanje perspektive i sfumato tehnike neka su od najvećih dostignuća renesansne umetnosti podjednako koliko i dvosmislenost mitoloških i religijskih predstavljanja.
Slobodno poređenje misterijskih kultova i umetnosti nije bez smisla. Nešto od toga i danas postoji u umetnosti, bilo da su u pitanju umetnička dela novijeg datuma ili dela iz prošlosti kojima kao interpretatori pristupamo. Oba Leonardova dela imaju enormnu popularnost. Ona su , takoreći, eksplicitno izložena mnogim pogledima, otkrivena su i dostupna svakome ko plati monografiju, ulaznicu za muzej ili dok šetajući gradom baci pogled na razglednice-reprodukcije umetničkih dela. No, to ne znači apsolutno ništa. Izloženost pogledima i upotreba dela u komercijalne tržišne svrhe nije ekvivalentna pokušajima tumačenja, a naročito ne adekvatnog razumevanja i bar delimičnog dešifrovanja slike, njenih simbola i značenja (naglašavam reč „značenja“ jer je pluralizam nešto što treba poimati kao inherentno svakom umetničkom delu). Stoga, posvećenici u kult misterija – misti – nastavljaju da održavaju kult. Malobrojni su, odani i – čuvaju tajnu.
‘On ne bješe vidjelo, nego da svedoči za vidjelo.’
Bez obzira na to koliko su određena tumačenja Leonardovih dela u poslednje vreme išla u pravcu drugačijih tumačenja u odnosu na „uobičajena“ ja i dalje u njima vidim, pre svega zahvaljujući svetlosti postignutoj sfumato tehnikom, izvesnu atmosfersku napetost, pre misterioznu nego mističnu, neodređenu ali blagu, i tananu baš kao što su i note priložene Betovenove kompozicije.
Na mnogim Da Vinčijevim slikama anđeli i drugi biblijski likovi upečatljivo drže uperen prst u određenom pravcu. O tome sam već pisala u tekstu Dve verzije Leonardove slike „Bogorodica među stenama“ gde u prvoj verziji, nastaloj oko 1483. godine, vidimo anđela kako prstom upire u bebu Jovana Krstitelja, dok u drugoj verziji, onoj gde Jovan ima krst između ruku (na prvoj taj detalj ne postoji), taj momenat izostaje, anđeo je spustio ruku.
Sada, sa ovom predstavom Da Vinčijevog Jovana Krstitelja – jednom od mojih omiljenih slika renesansne umetnosti – nalazimo se u 1513. godini. Da Vinči je u Rimu, nedavno je prešao iz Milana u papsku prestonicu. Umetnik u trenutku stvaranja ovog dela ima 60 godina.
Iz tamne pozadine kojoj pristaje osmeh u kome „ima čežnje i setne zavisti i malo preziranja i čitavo jedno čedno blaženstvo“ – kako je pisao Tonio Kreger svojoj prijateljici Lizaveti Ivanovnoj – izranja figura nimalo namučenog sveca, do pola ogrnutom krznom, elegantno kovrdžave kose, koji blago pokazuje prstom ka gore.
Ja taj pokret čitam kao: „gledaj put Duha, put svetlosti lepote i saznanja“ ili kao, u umetničkom smislu, istorijski predložak Šlegelovom fragmentu koji stoji kao poetsko načelo mog rada: „Tvoji ciljevi su umetnost i nauka, tvoj život – ljubav i obrazovanje. I da ne znaš na putu si ka religiji.“. Zato su za mene Da Vinči i Betoven poput osmeha. Spokojno saznanje o svetlosti koja svedoči o još jednom, višem krugu svetlosti.
Iako svestan svoje misije i puta stradanja svetitelj je spokojan. On izranja iz tame put sjaja zahvaljujući lepoti pogleda uperenom iza, van. Ja ne previđam religioznu funkciju ove slike ali njena lepota prevazilazi funkcionalnost koju ikona ima. Ova slika nije o Jovanu Krstitelju koliko je o spoznaji da lepota, naročito lepota duha (a duh je uvek svetlost) iskupljuje.
Zahvaljujući brojnim gustim nanosima boje preko koje su potom nanošeni slojevi prozirnog laka, Jovan Krstitelj sav je od svetlosti, on je svetlost koji izranja iz tame – osmehujući se. On je izvor i svedok božanske svetlosti koja za nas – sada odvojenih od religijskih značenja – može biti mnogo toga: Bog, umetnost, saznanje, ljubav, dobrota. U kojoj meri sama tehnika kao što je sfumato određuje i značenjski sloj dela pisao je Frank Celner u svojoj monografiji posvećenoj italijanskom slikaru, odakle izdvajam jedan deo:
„Dodajući brojne slojeve tankog, prozirnog laka, slikar može da stvori veliki raspon senki u slici, zamagljene meke konture i blage prelaze između svetla i senke, i da pojača voluminoznost figura. Krajnji efekat postignut ovim procesom je (eksperimentom sa uljem koji omogućava višeslojno nanošenje boje) je monohromna predstava, stvorena jedino finim odnosima valera. U slici Sveti Jovan Krstitelj upotreba sfumata dopunjava značenje: figura krstitelja, koja izranja iz skoro crne pozadine, deluje kao da je napravljena od svetla; scena je osvetljena izvorom svetla izvan same slike što je u skladu sa temom, jer Jovan Krstitelj nije izvor već samo svedok Božije svetlosti koja ga obasjava. Slika tako predstavlja vizuelizaciju prvog stiha Jevanđelja po Jovanu: ‘On ne bješe vidjelo, nego da svedoči za vidjelo.’ (Jovan, 1.6-8, Vuk St. Karadžić). Zato Leonardov sfumato nije amo tehnika, već upotpunjuje religijsko značenje dela.“
Za mene je i ova Betovenova kompozicija moj lični sfumato.. Iz prigušene tame, polako, probija se svetlost. Harmonija je opet postignuta.
Uto 6 Maj - 0:51
