Trke dvokolica – preteča konjičkih sportova

Kada u današnje vreme pričamo o konjičkom sportu, bilo da je reč o galopskim ili kasačkim trkama, preponaškim disciplinama ili nečemu trećem, sigurno ćemo se pre ili kasnije zapitati kada je zapravo sve to počelo?

Kao što to obično biva, mnogo stvari u istoriji su izmislili ili uradili, mozda pogađate – stari Grci a posle njih i stari Rimljani.



Nije poznata tačna godina kada su se u staroj Grčkoj prvi put vozile trke dvokolica ali je za pretpostaviti da su trke stare kao i samo postojanje dvokolica. Prvi materijalni dokaz je slika dvokolica na vazama iz doba Micene, sa kraja bronzanog doba antičke Grcke [1100 godina p.n.e.].

Dvokolice su do tada korišćene kao udarna pesnica vojske zahvaljujući velikoj brzini kojom su se kretale u odnosu na pešake i relativnu zaštićenost vozača i borca koji su činili “posadu”.

U literaturi trke dvokolica prvi put pominje Homer u Ilijadi, opisujući pogrebne igre u cast pokojnog Patrokla. Učesnici trke su bili Diomed, Eumelus, Antilohus, Menelaj i Merion. Trka se odvijala između dva udaljena drveta a pobednik, Diomed, je kao nagradu dobio ženu roba i veliki trofejni vrč.

Dvokolice za trku su bile dosta jednostavnijeg oblika i manje težine u odnosu na borbene verzije. Mala poluotvorena platforma na tockovima, vezana krutom vezom sa konjima kojima je `vozač` urpavljao bičem i amovima.

Prema nekim legendama, upravo su trke dvokolica bile takmičenje koje je dovelo do organizovanja Olimpijskih igara. Sa druge strane, istorijski priznati izvori ukazuju da trke dvokolica nisu inicijalno bile deo Olimpijskih igara [od osnivanja 776 g.p.n.e.] nego da su dodate nesto kasnije, 680 g.p.n.e.

U antičkim olimpijskim igrama su postojale dve discipline, sa dva ili sa četiri konja koji su vukli istovetna kola. Nakon što su postale olimpijski sport, trke dvokolica su dobile i veći društveni značaj pošto se takmičilo sve više profesionalnih vozača dok je prethodno to bila razbribriga malobrojnih bogataša i vladara.



Poznata skulptura koja se nalazi na Bradenburškoj kapiji,
predstavlja tzv. quadriga, kola koja vuku četiri konja

Zanimljivo je da bi, iako vlasnici konja tj. dvokolica najčešće nisu njima i upravljali tokom trke, prilikom proglašenja pobednika i čitanja redosleda prvo bio pomenut njihov vlasnik a takođe bi sva slava bi pripala njemu a ne vozaču koji je pobedu izvojevao. Paralela sa današnjim sistemom konjičkih takmičenja je iznenađujuća – naime, i danas se nakon trke prvo ističe vlasnik konja, zatim sam konj a tek na kraju džokej!!!

Same trke su se u staroj Grčkoj održavale na hipodromu (hippos, konj, i dromos, trka), velikom izduženom trkalištu u kome se moglo istovremeno takmičiti i do 10 dvokolica. Dužina je iznosila oko 250m a širina oko 120m. Oba kraja su bila zaobljena sa velikim stubom oko koga bi dvokolice napravile polukrug. Ovaj deo svake trke je bio najopasniji pa se često dešavalo da dvokolice budu potpuno uništene u prolasku kroz taj deo trkališta.

Kod Rimljana se trkalište donekle razlikovalo pošto su oni ovaj grub, opasan ali tada veoma popularan sport preuzeli od Etruskanaca koji su ga preuzeli od Grka. Prema legendi, Romul je organizovao trke dvokolica odmah nakon što je 753 g.p.n.e. osnovao Rim. Glavno poprište trka dvokolica je bio Cirkus Maksimus, džinovsko zdanje koje je primalo između 150 i 180 hiljada gledalaca. Grandioznost ovog objekta možete najbolje sagledati ako uzmete u obzir da veći fudbalski stadioni današnjice primaju u proseku do 50 hiljada gledalaca.



Dug 650m i širok 125m, Cirkus Maksimus je imao “ostrvo” uzduž trkačke staze. Takmičari su imali pravo da u toku trke izvode manevre kojima bi primoravali druge dvokolice da se sudare sa “ostrvom”. Razlika u odnosu na Grčko takmičenje je bilo nekoliko. Vozači su kod Rimljana bili vezani za kola i u slučaju pada bi morali brzo da seku vrpcu koja ih je držala da bi spasli svoj život dok su se u Grčkoj vozači rukama držali za vrpcu. U starom Rimu su najčešća bila kola sa četiri konja iako je bilo i ekstremnih slučajeva sa po 10 konja kojima su mogli upravljati samo najspretniji vozači.

Verovatno najveća razlika ogledala se u tome što su u starom Rimu pobednicima smatrani sami vozači dvokolica iako su oni najčešće bili robovi. Ipak, pobede su im donosile veliku slavu i novac pa bi oni najuspešniji bili u mogućnosti da kupe svoju slobodu.

Sama kola koja su vukli konji su bila veoma slična, konstrukcijski izvedena od bornih dvokolica sa značajno umanjenim oklopom (tj. težinom) radi postizanja veće brzine. Sličnost sa današnjim sportskim vozilima u ovom pogledu je sasvim logična, manja težina sa istom snagom = veća brzina.



Sama ceremonija pred trku je bila prilično pompezna, a uvod je obuhvatao predstavljanje organizatora čijom se milošću (i novcem) trka održava, zatim bi tu nastupili redom navijači timova koji se takmiče, plesači, artisti pa čak i sveštenici koji bi nosili statue bogova koji nadgledaju ceo događaj: Jupiter, Kastor i Poluks.

Kako se ukupno vozilo 7 punih krugova, strategija takmičara nije bila da se od samog početka ide najvećom brzinom pošto bi onda poklekli na kraju. Kao i u staroj Grčkoj, takmičarima je u toku trke bilo dozvoljeno da se međusobno nadmudruju i to ne samo sportski već i da se fizički obračunavaju, guraju i razbijaju jedni drugima kola.

Kao što možete zaključiti prema broju ljudi koji je primao Cikus Maksimus, ovo je bio izuzetno popularan vid zabave u to vreme. Fanatizam publike i navijača je išao i do angažovanja magova koji bi bacali kletve i čini na protivnike dok su oni realniji pribegavali pokušajima da otruju konje drugih timova ili da ih na drugi način onesposobe za trku.

Vremena se srećom ipak menjaju na bolje pa tako u današnje vreme konjička nadmetanja ipak sa pravom nose i atribut “sportska”. Današnja pravila propisuju džentlmensko ophođenje među takmičarima a što je još važnije, i sami takmičari ih ne doživljavaju kao obavezu već kao čast i ideal.
Ukoliko do sada niste posetili konjičku trku ili preponaško nadmetanje, toplo vam preporučujemo da to učinite što pre – nećete se pokajati. Iako smo manje krvoločni nego naši preci pre dve hiljade godina, magična privlačnost ovih otmenih četvoronožaca i vrhunska veština džokeja nisu izgubili privlačnost.